Ansichtskarten der Woche (14)

Von der Villa Meßmer zum Gloriette Guesthouse

Abb. 1: “Station Oberbozen m. Rosengartengruppe” (Ansichtskarte, Anfang 20. Jh.). Links im Vordergrund die Westseite der Villa Meßmer. Die im Vordergrund ersichtlichen Flächen des späteren Parks des Hotel Hofer/Friedl/Post werden noch landwirtschaftlich genutzt. Das Klicken auf die Abbildung vergrößert wie immer deren Darstellung am Bildschirm.

Selbst den meisten Ritten-Kennern wird der Name „Villa Meßmer” nichts sagen. Tatsächlich trug die Villa diesen Namen nur ganz kurz. Zudem konnte sie ihre ursprüngliche Form und Zweckbestimmung nur für kurze Zeit behalten. Sie war eine jener Villen – in Aussicht gestellt wurden laut Zeitungsberichten 200 (!) –, welche in der ersten Zeit um und nach dem Bau der Rittnerbahn hochgezogen wurden (Abb. 2). Der Bauherr war Dr. Heinrich (Heinz) Meßmer, ein rühriger Bozner Zahnarzt.

Abb. 2: Auszüge aus dem Grundbuch. “Maria Schnee – BP. 1161 – Wohnhaus Nr. 75 Oberbozen”.

Geboren wurde er im oberösterreichischen Freistadt, wuchs aber in Bozen auf, wo der zweite Mann seiner Mutter, Dr. Franz v. Zallinger, eine Zahnarztpraxis führte. Nach seiner Promotion zum Doktor der Gesamten Heilkunde war er in verschiedenen Teilen der österreichischen Monarchie tätig, bis er sich 1901 als Zahnarzt in Bozen niederließ. Er war stark im Musik- und Gesellschaftsleben der Stadt eingebunden, man findet zahlreiche Zeitungsmeldungen aus der Zeit, wo über ihn als Sänger, Liedtexter, Konzertveranstalter, Ballorganisator usw. berichtet wird. Auch wurde er 1902 in den ersten Vorstand des gerade gegründeten “Fremdenverkehrs- und Verschönerungsverein Bozen und Umgebung” gewählt. Trotzdem zieht er schon 1908 nach Wien, seine neue Villa am Ritten hatte er also nur kurz bewohnt. Er verkauft sie schließlich 1910 an Hans Holzner, der kurz davor das Hotel Oberbozen, welches für kurze Zeit Hotel Maria Schnee hieß, gepachtet und kurze Zeit später käuflich erwerben sollte (Abb. 3).

Abb. 3: Auszüge aus dem Grundbuch. “Dr. Heinrich Meßmer” “Hans Holzner”.
Abb. 4: “Nr. T 18018” Maria Schnee/Oberbozen in einer Luftaufnahme (Anfang 20. Jh.). Die Villa Meßmer befindet sich im Zentrum des Fotos auf dem oberen Weg zwischen dem Bahnhof und dem Zentrum von Maria Schnee, kurz vor dem großen Stadel des Unterhofers und dem kaum ersichtlichen Dorfteich in der Lunwiese.

Im Jahr 1920, nach dem verlorenen Ersten Weltkrieg und der Annexion Südtirols durch Italien, kehrt die Familie Meßmer nach Bozen zurück. Heinz kann dort sofort wieder seine zahnärztliche Tätigkeit und die gewohnte gesellschaftliche Rolle ausüben, das Haus am Ritten bleibt freilich im Eigentum der Familie Holzner. 1928 stirbt Heinz Meßmer an Herzversagen, einer der Nachrufe, damals wurden sie auch “Gedenkblätter” genannt, ist in Abbildung 5 ausschnittsweise bzw. nach Anklicken in seiner Gesamtheit dargestellt.

Abb. 5: Nachruf Heinrich (Heinz) Meßmers in den “Dolomiten” vom 4. Februar 1928. Durch Anklicken wird er vollständig sichtbar.

Die von Hans Holzner 1910 gekaufte Villa hätte als Wohnhaus der Hoteliersfamilie dienen sollen, wird aber sogleich als Dependence mit dem Namen Villa Bergfried (die zweite dieses Namens übrigens in Maria Schnee) genutzt. In der Zwischenkriegszeit wird sie zur Pension Villa Maria vergrößert (Abb. 6).

Abb. 6: “OBERBOZEN am RITTEN PENSION VILLA MARIA 701-342. SOPRABOLZANO m. 1222 sul Renon (presso Bolzano) PENSIONE VILLA MARIA”. Die Darstellung der Gebäude ist wahrheitsgetreu, bei der Abbildung der Gebirge rund um den Ritten wurde – wieder einmal! – geschwindelt. Die Berge wurden höher als tatsächlich dargestellt und auch etwas in Richtung Norden gedreht.

Im Zuge der wirtschaftlichen Konsolidierung des Betriebes wurde die Villa Maria 1971 an Sieglinde Mühlfellner, verehelichte Fink, verkauft. Das Gebäude wurde in der Folge mehrmals adaptiert und bekam den Namen “Haus Fink” zuerst, “Hotel Bergfink”zuletzt (Abb. 7 und 8). 2007 kaufte es die Familie Alber, führte es zunächst selber und verpachtete danach auch für mehrere Jahre an das Parkhotel Holzner.

Abb. 7: Die Südseite des Hotel Bergfink. Man erkennt trotz baulicher Veränderungen die Abstammung von der Villa Maria (Foto: Manuel Benedikter Architekt).
Abb. 8: Die Nord- und Westseite des Hotel Bergfink. Auch hier ist die ursprüngliche Villa Maria noch erkennbar (Foto: Manuel Benedikter Architekt).

Im Jahr 2018 wurde das Gebäude von der aktuellen Eigentümerfamilie Alber abgerissen und durch das „Gloriette-Guesthouse“, ein Boutiquehotel mit 25 Zimmern, ersetzt. Damit wurde radikal mit der architektonischen Vergangenheit gebrochen. Eine mutige Entscheidung, die bei den Einwohnern Oberbozens nicht nur auf Gegenliebe gestoßen ist. Zum besseren Verständnis der Intentionen und Ergebnisse der Planung ist die Beschreibung auf arch.atlas hilfreich: „… ein Projekt der Architekturstiftung Südtirol mit dem Ziel, in Südtirol realisierte Architekturprojekte zu erfassen, zu dokumentieren und zu veröffentlichen.”
Eyecatcher ist jedoch jener ausladende Zylinder, der sich an der Südseite durch das Walmdach bohrt. Deutlich erkennbar ist, dass dieser die Bögen der Fassade aufnimmt: Der Bogen wird auf den Kopf gestellt und wird in das Innere des Daches geführt. Die Schale, in die der Pool eingebettet ist, wurde mit demselben bronzefarbenen Aluminiumpaneelen verkleidet wie die Außenseite der Erker. Sie stellt eine Zäsur zum dunkelbraunen Walmdach dar und lässt ein faszinierendes Spiel mit Reflexionen zu.

Abb. 9: Das Gloriette-Guesthouse von Süden gesehen (Foto Gloriette-Guesthouse).

In diesem Beitrag verwendete Literatur- und Bildquellen:

12916061 {12916061:DRFNMIJH} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22DRFNMIJH%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22creatorSummary%22%3A%221.%20S%5Cu00fcdtiroler%20Werbegruppe%22%2C%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3B1.%20S%26%23xFC%3Bdtiroler%20Werbegruppe.%20%28Anfang%2020.%20Jahrhundert%29.%20%26lt%3Bi%26gt%3BStation%20Oberbozen%20m.%20Rosengartengruppe%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B%20%5BAnsichtskarte%5D.%20Sammlung%20A.%20Kobler.%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22artwork%22%2C%22title%22%3A%22Station%20Oberbozen%20m.%20Rosengartengruppe%22%2C%22creators%22%3A%5B%7B%22creatorType%22%3A%22artist%22%2C%22firstName%22%3A%22%22%2C%22lastName%22%3A%221.%20S%5Cu00fcdtiroler%20Werbegruppe%22%7D%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22%22%2C%22artworkMedium%22%3A%22Ansichtskarte%22%2C%22artworkSize%22%3A%22%22%2C%22date%22%3A%22Anfang%2020.%20Jahrhundert%22%2C%22language%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22WM2DAINB%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-09-27T21%3A56%3A06Z%22%7D%7D%5D%7D
1. Südtiroler Werbegruppe. (Anfang 20. Jahrhundert). Station Oberbozen m. Rosengartengruppe [Ansichtskarte]. Sammlung A. Kobler.
12916061 {12916061:MKVTIVRC} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22MKVTIVRC%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3B%26lt%3Bi%26gt%3BGrundbuch%20%7C%20Grundbuch%20und%20Geb%26%23xE4%3Budekataster%20%7C%20Autonome%20Provinz%20Bozen%20-%20S%26%23xFC%3Bdtirol%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B.%20%28n.d.%29.%20Landesverwaltung.%20Retrieved%20November%2020%2C%202024%2C%20from%20%26lt%3Ba%20class%3D%26%23039%3Bzp-ItemURL%26%23039%3B%20href%3D%26%23039%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fwww.provinz.bz.it%5C%2Fbauen-wohnen%5C%2Fkataster-grundbuch%5C%2Fgrundbuch.asp%26%23039%3B%26gt%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fwww.provinz.bz.it%5C%2Fbauen-wohnen%5C%2Fkataster-grundbuch%5C%2Fgrundbuch.asp%26lt%3B%5C%2Fa%26gt%3B%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22webpage%22%2C%22title%22%3A%22Grundbuch%20%7C%20Grundbuch%20und%20Geb%5Cu00e4udekataster%20%7C%20Autonome%20Provinz%20Bozen%20-%20S%5Cu00fcdtirol%22%2C%22creators%22%3A%5B%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22Geschichte%20des%20Grundbuchs%20in%20S%5Cu00fcdtirol.%22%2C%22date%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22https%3A%5C%2F%5C%2Fwww.provinz.bz.it%5C%2Fbauen-wohnen%5C%2Fkataster-grundbuch%5C%2Fgrundbuch.asp%22%2C%22language%22%3A%22de%22%2C%22collections%22%3A%5B%22H5NB5SVK%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-03-21T21%3A06%3A22Z%22%7D%7D%5D%7D
Grundbuch | Grundbuch und Gebäudekataster | Autonome Provinz Bozen - Südtirol. (n.d.). Landesverwaltung. Retrieved November 20, 2024, from https://www.provinz.bz.it/bauen-wohnen/kataster-grundbuch/grundbuch.asp
12916061 {12916061:MJJAM32H} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22MJJAM32H%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3B%26lt%3Bi%26gt%3BGeschichte%20-%20historisches%20Hotel%20am%20Ritten%20in%20S%26%23xFC%3Bdtirol%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B.%20%28n.d.%29.%20Retrieved%20September%2028%2C%202025%2C%20from%20%26lt%3Ba%20class%3D%26%23039%3Bzp-ItemURL%26%23039%3B%20href%3D%26%23039%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fwww.parkhotel-holzner.com%5C%2Fde%5C%2Fhotel%5C%2Fgeschichte.html%26%23039%3B%26gt%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fwww.parkhotel-holzner.com%5C%2Fde%5C%2Fhotel%5C%2Fgeschichte.html%26lt%3B%5C%2Fa%26gt%3B%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22webpage%22%2C%22title%22%3A%22Geschichte%20-%20historisches%20Hotel%20am%20Ritten%20in%20S%5Cu00fcdtirol%22%2C%22creators%22%3A%5B%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22%22%2C%22date%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22https%3A%5C%2F%5C%2Fwww.parkhotel-holzner.com%5C%2Fde%5C%2Fhotel%5C%2Fgeschichte.html%22%2C%22language%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22H5NB5SVK%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-09-28T18%3A00%3A03Z%22%7D%7D%5D%7D
Geschichte - historisches Hotel am Ritten in Südtirol. (n.d.). Retrieved September 28, 2025, from https://www.parkhotel-holzner.com/de/hotel/geschichte.html
12916061 {12916061:AMAALKLT} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22AMAALKLT%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22creatorSummary%22%3A%22Anonym%22%2C%22parsedDate%22%3A%221902-10-09%22%2C%22numChildren%22%3A0%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3BAnonym.%20%281902%2C%20October%209%29.%20Der%20Fremdenverkehrs-%20und%20Versch%26%23xF6%3Bnerungsverein%20f%26%23xFC%3Br%20Bozen%20und%20Umgebung.%20%26lt%3Bi%26gt%3BBozner%20Zeitung%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B%2C%202.%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22newspaperArticle%22%2C%22title%22%3A%22Der%20Fremdenverkehrs-%20und%20Versch%5Cu00f6nerungsverein%20f%5Cu00fcr%20Bozen%20und%20Umgebung%22%2C%22creators%22%3A%5B%7B%22creatorType%22%3A%22author%22%2C%22firstName%22%3A%22%22%2C%22lastName%22%3A%22Anonym%22%7D%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22Nachruf%20%20Josef%20von%20Kinsele.%22%2C%22date%22%3A%221902.10.09%22%2C%22section%22%3A%22%22%2C%22language%22%3A%22dt.%22%2C%22ISSN%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22WHLJ7Y5G%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-09-29T06%3A57%3A06Z%22%7D%7D%5D%7D
Anonym. (1902, October 9). Der Fremdenverkehrs- und Verschönerungsverein für Bozen und Umgebung. Bozner Zeitung, 2.
12916061 {12916061:KUAHWGFZ} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22KUAHWGFZ%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22creatorSummary%22%3A%22J.F.%20Amonn%22%2C%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3BJ.F.%20Amonn.%20%28Anfang%2020.%20Jh.%29.%20%26lt%3Bi%26gt%3BNr.%20T%2018018%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B%20%5BAnsichtskarte%5D.%20Sammlung%20A.%20Kobler.%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22artwork%22%2C%22title%22%3A%22Nr.%20T%2018018%22%2C%22creators%22%3A%5B%7B%22creatorType%22%3A%22artist%22%2C%22firstName%22%3A%22%22%2C%22lastName%22%3A%22J.F.%20Amonn%22%7D%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22%22%2C%22artworkMedium%22%3A%22Ansichtskarte%22%2C%22artworkSize%22%3A%22%22%2C%22date%22%3A%22Anfang%2020.%20Jh.%22%2C%22language%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22WM2DAINB%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-03-12T19%3A58%3A31Z%22%7D%7D%5D%7D
J.F. Amonn. (Anfang 20. Jh.). Nr. T 18018 [Ansichtskarte]. Sammlung A. Kobler.
12916061 {12916061:Y7JRFULN} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22Y7JRFULN%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22creatorSummary%22%3A%22Anonym%22%2C%22parsedDate%22%3A%221928-04-02%22%2C%22numChildren%22%3A0%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3BAnonym.%20%281928%2C%20April%202%29.%20Dr.%20Heinz%20Me%26%23xDF%3Bmer%20%26%23x271D%3B%26%23xFE0E%3B.%20%26lt%3Bi%26gt%3BDolomiten%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B%2C%204.%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22newspaperArticle%22%2C%22title%22%3A%22Dr.%20Heinz%20Me%5Cu00dfmer%20%5Cu271d%5Cufe0e%22%2C%22creators%22%3A%5B%7B%22creatorType%22%3A%22author%22%2C%22firstName%22%3A%22%22%2C%22lastName%22%3A%22Anonym%22%7D%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22%22%2C%22date%22%3A%2204.02.1928%22%2C%22section%22%3A%22%22%2C%22language%22%3A%22dt.%22%2C%22ISSN%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22WHLJ7Y5G%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-09-29T07%3A17%3A27Z%22%7D%7D%5D%7D
Anonym. (1928, April 2). Dr. Heinz Meßmer ✝︎. Dolomiten, 4.
12916061 {12916061:DUR2R3GJ} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22DUR2R3GJ%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22creatorSummary%22%3A%22Anonym%22%2C%22parsedDate%22%3A%221910%22%2C%22numChildren%22%3A0%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3BAnonym.%20%281910%29.%20%26lt%3Bi%26gt%3BOberbozen%20am%20Ritten%20bei%20Bozen%20%26%23x2013%3B%20klimatischer%20H%26%23xF6%3Bhenkurort%20%281220%20M.%26%23xFC%3B.d.M.%29%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B.%20Hotel%20Oberbozen%20-%20H.%20Holzner.%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22book%22%2C%22title%22%3A%22Oberbozen%20am%20Ritten%20bei%20Bozen%20%5Cu2013%20klimatischer%20H%5Cu00f6henkurort%20%281220%20M.%5Cu00fc.d.M.%29%22%2C%22creators%22%3A%5B%7B%22creatorType%22%3A%22author%22%2C%22firstName%22%3A%22%22%2C%22lastName%22%3A%22Anonym%22%7D%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22%22%2C%22date%22%3A%221910%22%2C%22language%22%3A%22%22%2C%22ISBN%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22IIZRSL9I%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-10-15T17%3A06%3A09Z%22%7D%7D%5D%7D
Anonym. (1910). Oberbozen am Ritten bei Bozen – klimatischer Höhenkurort (1220 M.ü.d.M.). Hotel Oberbozen - H. Holzner.
12916061 {12916061:6ASWZC8Z} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%226ASWZC8Z%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22creatorSummary%22%3A%22Foto%20Fr%5Cu00e4nzl%22%2C%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3BFoto%20Fr%26%23xE4%3Bnzl.%20%2850er%20Jahre%29.%20%26lt%3Bi%26gt%3BOBERBOZEN%20am%20RITTEN%20PENSION%20VILLA%20MARIA%20701-342.%20SOPRABOLZANO%20m.%201222.%20sul%20Renon%20%28presso%20Bolzano%29%20PENSIONE%20VILLA%20MARIA%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B%20%5BAnsichtskarte%5D.%20Sammlung%20A.%20Kobler.%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22artwork%22%2C%22title%22%3A%22OBERBOZEN%20am%20RITTEN%20PENSION%20VILLA%20MARIA%20701-342.%20SOPRABOLZANO%20m.%201222.%20sul%20Renon%20%28presso%20Bolzano%29%20PENSIONE%20VILLA%20MARIA%22%2C%22creators%22%3A%5B%7B%22creatorType%22%3A%22artist%22%2C%22firstName%22%3A%22%22%2C%22lastName%22%3A%22Foto%20Fr%5Cu00e4nzl%22%7D%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22%22%2C%22artworkMedium%22%3A%22Ansichtskarte%22%2C%22artworkSize%22%3A%22%22%2C%22date%22%3A%2250er%20Jahre%22%2C%22language%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22WM2DAINB%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-07-24T10%3A08%3A09Z%22%7D%7D%5D%7D
Foto Fränzl. (50er Jahre). OBERBOZEN am RITTEN PENSION VILLA MARIA 701-342. SOPRABOLZANO m. 1222. sul Renon (presso Bolzano) PENSIONE VILLA MARIA [Ansichtskarte]. Sammlung A. Kobler.
12916061 {12916061:8J6FX258} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%228J6FX258%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3B%26lt%3Bi%26gt%3BHOME%26%23xBB%3BProjekte%26%23xBB%3BArchiv%26%23xBB%3BBergFink%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B.%20%28n.d.%29.%20Arch.%20Manuel%20Benedikter.%20Retrieved%20September%2028%2C%202025%2C%20from%20%26lt%3Ba%20class%3D%26%23039%3Bzp-ItemURL%26%23039%3B%20href%3D%26%23039%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fwww.benedikter.biz%5C%2Fde%5C%2Fbergfink%5C%2F%26%23039%3B%26gt%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fwww.benedikter.biz%5C%2Fde%5C%2Fbergfink%5C%2F%26lt%3B%5C%2Fa%26gt%3B%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22webpage%22%2C%22title%22%3A%22HOME%5Cu00bbProjekte%5Cu00bbArchiv%5Cu00bbBergFink%22%2C%22creators%22%3A%5B%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22Oberbozen%20%28BZ%29%20Sanierung%20und%20Erweiterung%20einer%20Hotelanlage.%22%2C%22date%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22https%3A%5C%2F%5C%2Fwww.benedikter.biz%5C%2Fde%5C%2Fbergfink%5C%2F%22%2C%22language%22%3A%22de-DE%22%2C%22collections%22%3A%5B%22H5NB5SVK%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-09-28T17%3A56%3A26Z%22%7D%7D%5D%7D
HOME»Projekte»Archiv»BergFink. (n.d.). Arch. Manuel Benedikter. Retrieved September 28, 2025, from https://www.benedikter.biz/de/bergfink/
12916061 {12916061:XCI4F2DN} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22XCI4F2DN%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22creatorSummary%22%3A%22Anonym%22%2C%22parsedDate%22%3A%222025%22%2C%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3BAnonym.%20%282025%29.%20Das%20Stadthotel%20auf%20dem%20Berg.%20%26lt%3Bi%26gt%3BFF%20%26%23x2013%3B%20Das%20S%26%23xFC%3Bdtiroler%20Wochemagazin%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B%2C%20%26lt%3Bi%26gt%3B46%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B%28Nr.%2040%29%2C%2050%26%23x2013%3B51.%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22journalArticle%22%2C%22title%22%3A%22Das%20Stadthotel%20auf%20dem%20Berg%22%2C%22creators%22%3A%5B%7B%22creatorType%22%3A%22author%22%2C%22firstName%22%3A%22%22%2C%22lastName%22%3A%22Anonym%22%7D%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22%22%2C%22date%22%3A%222025%22%2C%22language%22%3A%22%22%2C%22DOI%22%3A%22%22%2C%22ISSN%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22NBDST4RE%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-10-15T14%3A48%3A08Z%22%7D%7D%5D%7D
Anonym. (2025). Das Stadthotel auf dem Berg. FF – Das Südtiroler Wochemagazin, 46(Nr. 40), 50–51.
12916061 {12916061:D2YXERTR} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22D2YXERTR%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3B%26lt%3Bi%26gt%3BGloriette%20-%20arch.atlas%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B.%20%28n.d.%29.%20Retrieved%20September%2028%2C%202025%2C%20from%20%26lt%3Ba%20class%3D%26%23039%3Bzp-ItemURL%26%23039%3B%20href%3D%26%23039%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fatlas.arch.bz.it%5C%2Fde%5C%2Fgloriette%5C%2F%26%23039%3B%26gt%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fatlas.arch.bz.it%5C%2Fde%5C%2Fgloriette%5C%2F%26lt%3B%5C%2Fa%26gt%3B%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22webpage%22%2C%22title%22%3A%22Gloriette%20-%20arch.atlas%22%2C%22creators%22%3A%5B%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22%22%2C%22date%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22https%3A%5C%2F%5C%2Fatlas.arch.bz.it%5C%2Fde%5C%2Fgloriette%5C%2F%22%2C%22language%22%3A%22%22%2C%22collections%22%3A%5B%22H5NB5SVK%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-09-28T08%3A05%3A00Z%22%7D%7D%5D%7D
Gloriette - arch.atlas. (n.d.). Retrieved September 28, 2025, from https://atlas.arch.bz.it/de/gloriette/
12916061 {12916061:LDTCWH39} 1 apa 50 default 8241 https://kallos.kobler-margreid.com/wp-content/plugins/zotpress/
%7B%22status%22%3A%22success%22%2C%22updateneeded%22%3Afalse%2C%22instance%22%3Afalse%2C%22meta%22%3A%7B%22request_last%22%3A0%2C%22request_next%22%3A0%2C%22used_cache%22%3Atrue%7D%2C%22data%22%3A%5B%7B%22key%22%3A%22LDTCWH39%22%2C%22library%22%3A%7B%22id%22%3A12916061%7D%2C%22meta%22%3A%7B%22creatorSummary%22%3A%22Huber%22%2C%22numChildren%22%3A1%7D%2C%22bib%22%3A%22%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-bib-body%26quot%3B%20style%3D%26quot%3Bline-height%3A%202%3B%20padding-left%3A%201em%3B%20text-indent%3A-1em%3B%26quot%3B%26gt%3B%5Cn%20%20%26lt%3Bdiv%20class%3D%26quot%3Bcsl-entry%26quot%3B%26gt%3BHuber%2C%20D.%20by%20peppis%20it%20%5C%2F%20W.%20D.%20by%20D.%20%28n.d.%29.%20%26lt%3Bi%26gt%3BBoutiquehotel%20Bozen%20-%20Gloriette%20Guesthouse%20-%20Ritten%2C%20S%26%23xFC%3Bdtirol%26lt%3B%5C%2Fi%26gt%3B.%20Retrieved%20September%2028%2C%202025%2C%20from%20%26lt%3Ba%20class%3D%26%23039%3Bzp-ItemURL%26%23039%3B%20href%3D%26%23039%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fwww.gloriette-guesthouse.com%5C%2F%26%23039%3B%26gt%3Bhttps%3A%5C%2F%5C%2Fwww.gloriette-guesthouse.com%5C%2F%26lt%3B%5C%2Fa%26gt%3B%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%5Cn%26lt%3B%5C%2Fdiv%26gt%3B%22%2C%22data%22%3A%7B%22itemType%22%3A%22webpage%22%2C%22title%22%3A%22Boutiquehotel%20Bozen%20-%20Gloriette%20Guesthouse%20-%20Ritten%2C%20S%5Cu00fcdtirol%22%2C%22creators%22%3A%5B%7B%22creatorType%22%3A%22author%22%2C%22firstName%22%3A%22Design%20by%20peppis%20it%20%5C%2F%20Web%20Development%20by%20David%22%2C%22lastName%22%3A%22Huber%22%7D%5D%2C%22abstractNote%22%3A%22Boutiquehotel%20in%20Bozen%20mit%20feinem%20Restaurant%2C%20exklusivem%20Spa%2C%20modernem%20Fitnessraum%20und%20elegantem%20Ambiente%20%5Cu2013%20ideal%20f%5Cu00fcr%20erholsame%20Aufentha%5Cu2026%22%2C%22date%22%3A%22%22%2C%22url%22%3A%22https%3A%5C%2F%5C%2Fwww.gloriette-guesthouse.com%5C%2F%22%2C%22language%22%3A%22de%22%2C%22collections%22%3A%5B%22H5NB5SVK%22%5D%2C%22dateModified%22%3A%222025-09-28T17%3A29%3A27Z%22%7D%7D%5D%7D
Huber, D. by peppis it / W. D. by D. (n.d.). Boutiquehotel Bozen - Gloriette Guesthouse - Ritten, Südtirol. Retrieved September 28, 2025, from https://www.gloriette-guesthouse.com/

image_pdf

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert